O projekcie

Interdyscyplinarny projekt badawczy, konserwatorski i upowszechniający „Ratujemy Pelplińską Biblię Gutenberga” współfinasowany przez Fundację ORLEN dla Pomorza, i Fundację PKO oraz Diecezję Pelplińską, został zrealizowany w 2023 roku jako etap I szerzej zakrojonego programu naukowo-badawczego i wystawienniczego, koordynowanego przez prof. UMK, dr. hab. Juliusza Raczkowskiego. 

 

Etap I 2023–2024
BADANIA/KONSERWACJA/DIGITALIZACJA/UPUBLICZNIENIE WIRTUALNE

Projekt został zrealizowany przez wieloosobowy zespół badaczy i konserwatorów dziedzictwa kodykologicznego i objął trzy zasadnicze elementy: badania, konserwację-restaurację oraz digitalizacje i upowszechnienie on-line obu tomów Biblii. Zaangażowane w niego został dwa zespoły – badawczo-konserwatorski z Wydziału Sztuk Pięknych UMK oraz badawczy z Centre for the Study of Manuscript Cultures (CSMC) na Uniwersytecie w Hamburgu a także duża grupa specjalistów w zakresie badań nad dziedzictwem kulturowym z innych ośrodków naukowych→→→

Specjalistyczne opakowania do przechowywania mikromateriału, pozyskanego z woluminów, przekazała w ramach współpracy firma Beskid.

1. BADANIA MATERIAŁOZNAWCZE  I KONSERWATORSKIE

Podstawowym działaniem w projekcie były rozbudowane nieinwazyjne badania technologiczne i konserwatorskie obu tomów Biblii, zrealizowane w 2023 roku i w niektórych aspektach naukowych – wciąż kontynuowane. Zob. więcej na temat zrealizowanych badań →→→

2. GŁÓWNE ZAŁOŻENIA I PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH

Ze względu na rangę zabytku nie planowano tzw. pełnej konserwacji-restauracji, a procesy głównie z zakresu konserwacji zachowawczej. Taki kierunek jest zgody z najnowszymi tendencjami w ochronie dziedzictwa kulturowego. Przewiduje on najmniejszą możliwą ingerencję w celu podkreślenia autentyczności i wartości dawności zabytku. Założenia minimalnej ingerencji nie należy jednak rozumieć jako zaniechanie działań, ale jako działania celowe, których rodzaj i zakres opracowano na bazie interdyscyplinarnych, wielopłaszczyznowych badań oraz jak najpełniejszego rozpoznania dzieła.

W efekcie, by zachować oryginalne elementy konstrukcyjne broszurowanie i zawieszenie okładzin, przeprowadzono wszystkie zabiegi konserwatorskie bez demontażu opraw, pracując na blokach kodeksów. Jako najistotniejsze uznano maksymalne możliwe wyeliminowanie czynników niszczących, ustabilizowanie konstrukcji woluminów i wzmocnienie osłabionej struktury substancji zabytkowej. Szczególną uwagę zwrócono na działania dokumentujące zarówno poszczególne procesy konserwatorskie, jak i wszelkie pierwotne oraz wtórne elementy dzieła.

3. DIGITALIZACJA/UPUBLICZNIENIE WIRTUALNE

Ostatnim elementem realizacji projektu była specjalistyczna dokumentacja (w tym: wszystkich procesów badawczych), digitalizacja, wykonie modelu 3D, spacerów wirtualnych, wreszcie – przygotowanie i wdrożenie serwisu www, poświęconego Pelplińskiej Biblii Gutenberga.

   

 

Etap II  2024–2025 
INTEGRACJA WYNIKÓW BADAŃ,
PROMOCJA / PUBLIKACJA / UPOWSZECHNIENIE

4. ANALIZA I INTERPRETACJA WYNIKÓW BADAŃ

Rezultaty przeprowadzonych działań badawczych są w toku interpretacji, i przygotowywane są do zaprezentowania w monografii, stanowiącej finałowy efekt naukowy projektu. Wstępne wyniki zostały zaprezentowane w osobnej publikacji Pelplińska Biblia Gutenberga w rękach badaczy i konserwatorów, pod red. J. Raczkowskiego, Pelplin: Bernardinum, 2025 (zobacz na stronie wydawnictwa Bernardinum>>>).

5. UPOWSZECHNIENIE POPRZEZ DZIAŁANIA WYSTAWIENNICZE
I MUZEALNE

Elementem upowszechnienia Pelplińskiej Biblii Gutenberga jest pokaz specjalny, jaki odbył się w Muzeum Narodowym w Warszawie (w Galerii Sztuki Średniowiecznej) w dniach 7 II-23 III 2025. Kuratorem pokazu i autorem towarzyszącej mu interaktywnej ścieżki zwiedzania jest Marcin Bogusz. Zob. na stronie MNW>>>

W dniu 28 marca 2025 Biblia wraca na wystawę stałą w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie, zatytułowaną „Wokół Pelplińskiej Biblii Gutenberga„. Ekspozycja pomyślana jest minimalistycznie: jej osią jest cenne cymelium, wyeksponowane w oryginale. Oprócz niego i pamiątek związanych bezpośrednio z jego najnowszymi losami, na wystawie można oglądać współczesną kopię wynalazku Gutenberga, a także księgi, dokumentujące rozwój przekazu i upowszechnienia tekstu Pisma św.: od wielotomowych łacińskich Biblii rękopiśmiennych (na przykładzie średniowiecznych pocysterskich manuskryptów ze zbiorów Biblioteki Diecezjalnej w Pelplinie), przez przekład polski Jakuba Wujka (na przykładzie w XIX-wiecznego wydania Biblii ilustrowanego przez Paula Gustave’a Doré), po drukowaną w tysiącach egzemplarzy Biblię Tysiąclecia, dostępną w całości również w wydaniu kieszonkowym. Obecna ekspozycja jest zaczynem większej wystawy, prezentującej Biblię w szerokim kontekście przed i po Gutenbergu. Autorem koncepcji i kuratorem wystawy jest dr hab. Juliusz Raczkowski, prof. UMK.

 

Etap III 2026
UPOWSZECHNIENIE WYNIKÓW ANALIZ
I SERWISU WWW. W JĘZYKU ANGIELSKIM